سطح بندی میزان توسعه یافتگی اجتماعی-اقتصادی استان خراسان شمالی با استفاده از مدل تاپسیس

مقدمه و هدف پژوهش: برنامه ریزی منطقه ای یکی از مباحث مهم و از ضروریات توسعه مناطق است که در دهه های اخیر از سوی پژوهشگران مورد توجه قرار گرفته است. یکی از روش های مختلف درجه بندی مناطق از نظر توسعه یافتگی به کارگیری شاخص های اجتماعی و اقتصادی و استفاده در مدل تاپسیس می باشد. در این مقاله با بهره گیری از روش فوق به مطالعه و ارزیابی میزان توسعه یافتگی اجتماعی-اقتصادی شهرستان های استان خراسان شمالی پرداخته می شود و با تعیین درجات توسعه هر یک از شهرستان ها، تشخیص جهت و نوع توسعه نیز امکان پذیر می شود. نتایج این تحقیق می تواند برای تصمیم سازی مسئولان مؤثر واقع شده و در نهایت، توسعه عدالت اجتماعی را محقق سازد. روش پژوهش: روش پژوهش جهت تبیین وضع موجود و استدلال و تجزیه و تحلیل مفاهیم مورد استفاده، مبتنی بر رویکرد توصیفی-تحلیلی است که در یک کلیت منطقی در قالب فرآیند علمی پژوهش صورت می پذیرد. به منظور تعیین درجه توسعه یافتگی شهرستان های استان مورد مطالعه، با توجه به اهمیت شاخص ها، ابتدا شاخص های اجتماعی و اقتصادی مرتبط با موضوع پژوهش بر اساس اطلاعات استخراج شده از سالنامه آماری 1390 جمع آوری شده، آن گاه با بهره گیری از مدل تاپسیس رتبه شهرستان ها تعیین گردیده و سپس نتایج، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. یافته ها: نتایج یافته های پژوهش حاکی از آن است که در سال 1392 شهرستان بجنورد دارای رتبه نخست به لحاظ میزان توسعه یافتگی است. این شهرستان به دلیل مرکزیت اداری-سیاسی به عنوان قطب رشد منطقه، امکانات، خدمات و نیروی انسانی متخصص را از نواحی پیرامونی استان به سمت خود جذب کرده و به این ترتیب برتری آن بر ساختار فضایی استان حفظ شده است. همچنین شهرستان مانه و سملقان رتبه هفت را در بین هفت شهرستان کسب کرده است که بیانگر وجود تفاوت و شدت نابرابری در میزان بهره مندی از مواهب توسعه است. نتیجه گیری: در این مطالعه به این نتیجه رسیده شد که رویکرد حاکم بر ساختار فضایی استان خراسان شمالی، الگوی توسعه مرکز-پیرامون است. حجم بیشتر سرمایه گذاری های زیربنایی و صنعتی را شهر بجنورد به عنوان مرکز استان از آن خود نموده است و مقدار اندکی از آن نصیب شهرستان های پیرامونی و مرزی استان می شود؛ بنابراین توجه به برنامه ریزی فضایی به منظور نیل به توسعه و پیشرفت متعادل منطقه ای، ضرورتی اجتناب ناپذیر است.